Welke gevolgen heeft een scheiding voor de belasting?

Welke gevolgen heeft een scheiding voor de belasting? Een scheiding brengt vaak emotionele en praktische uitdagingen met zich mee, en ook de belastingaangifte verandert in veel gevallen aanzienlijk. Financiële afspraken, vermogensverdeling, en alimentatie kunnen direct gevolgen hebben voor je belasting. In dit artikel bespreken we de impact van een scheiding op de belasting en geven we praktische tips om de belastingtechnische gevolgen goed te managen. Een belangrijk onderdeel van de financiën bij de scheiding.

Vermogensverdeling

Een belangrijk onderdeel bij een scheiding is de verdeling van het vermogen. In Nederland bestaan er twee vormen van vermogensverdeling binnen het huwelijk: gemeenschap van goederen en huwelijkse voorwaarden. Deze keuze heeft invloed op hoe bezittingen en schulden verdeeld worden bij een scheiding en hoe de Belastingdienst naar deze verdeling kijkt.

Gemeenschap van goederen: Bij een huwelijk in gemeenschap van goederen zijn vrijwel alle bezittingen en schulden van beide partners gezamenlijk. Bij scheiding worden deze 50-50 verdeeld. De Belastingdienst controleert de eerlijkheid van deze verdeling door inzicht te krijgen in het echtscheidingsconvenant. Dit is belangrijk om te voorkomen dat een van beide partijen vermogensbelasting ontloopt.

Huwelijkse voorwaarden: Als je onder huwelijkse voorwaarden bent getrouwd, geldt een andere regeling. Vermogen en schulden die zijn vastgelegd in huwelijkse voorwaarden hoeven niet gelijkmatig verdeeld te worden, wat ruimte biedt voor specifieke afspraken. Let echter op, want afwijkingen kunnen leiden tot fiscale risico’s zoals schenkingsbelasting.

Afwijking van de 50%-50% verdeling

Het is mogelijk om af te wijken van de standaardverdeling, maar dat brengt fiscale risico’s met zich mee. In uitzonderlijke gevallen, bijvoorbeeld uit morele verplichtingen of als er sprake is van kinderen, kan er voor een scheefdeling gekozen worden. Als uit het echtscheidingsconvenant echter niet duidelijk blijkt waarom de verdeling afwijkt, kan de Belastingdienst dit zien als een schenking aan de overbedeelde partij, die dan schenkingsbelasting moet betalen. Bij een aanzienlijke overbedeling, bijvoorbeeld de overwaarde van een woning, is het dan ook verstandig om dit goed vast te leggen en te motiveren in het convenant.

Wanneer is overbedeling een schenking of alimentatie?

Bij scheidingen komt overbedeling regelmatig voor; dit kan voorkomen wanneer één partij bijvoorbeeld in de echtelijke woning blijft. Als de andere partij afziet van een deel van het vermogen, ziet de fiscus dit soms als “afkoop” van partneralimentatie of als schenking. Dit heeft belastingtechnische gevolgen voor beide partijen:

Schenking: Bij een overdracht zonder redelijke tegenprestatie kan de Belastingdienst dit beschouwen als een schenking. De ontvanger betaalt dan schenkingsbelasting over de waarde van de overbedeling.
Afkoop van partneralimentatie: Als er sprake is van een afkoopregeling van partneralimentatie, wordt het bedrag belast tegen het progressieve tarief bij de ontvangende partij. Degene die afkoopt mag dit bedrag vaak aftrekken als partneralimentatie.

Voorbeeld situatie

Stel dat een vrouw na een scheiding in de gezamenlijke woning blijft en haar ex-partner afziet van zijn aandeel in de overwaarde. Indien dit niet duidelijk als schenking of alimentatieafkoop in het convenant is vastgelegd, kan de Belastingdienst alsnog besluiten dat de vrouw schenkingsbelasting moet betalen. Door duidelijke afspraken en een goed onderbouwd convenant kun je dit soort situaties vermijden.

Partneralimentatie en de belasting

Partneralimentatie heeft directe fiscale gevolgen voor beide ex-partners. Bij de scheidende partijen worden de volgende regels toegepast:

1. Belasting bij ontvanger: Ontvangers van partneralimentatie dienen deze in hun inkomstenbelasting op te geven. Deze alimentatie wordt belast tegen het progressieve tarief, wat betekent dat hoe hoger je inkomen, hoe meer belasting je betaalt.
2. Aftrek bij betaler: Voor de betalende partij is partneralimentatie fiscaal aftrekbaar. Dit kan aanzienlijk belastingvoordeel opleveren, vooral wanneer je in een hoger belastingtarief valt. Kinderalimentatie is daarentegen niet fiscaal aftrekbaar.

Gevolgen voor toeslagen

Als je partneralimentatie ontvangt, kan dit van invloed zijn op toeslagen zoals huurtoeslag en zorgtoeslag. Partneralimentatie telt namelijk als inkomen, waardoor je mogelijk minder recht hebt op toeslagen. Het is belangrijk om dit in je toeslagaanvraag aan te passen om te voorkomen dat je later toeslagen moet terugbetalen.

De eigen woning en de hypotheek

De eigen woning en hypotheekverdeling zijn complexe thema’s bij scheidingen. Er zijn verschillende belastingregels van toepassing die afhankelijk zijn van het gebruik van de woning na scheiding.

1. Verblijven in de woning: Blijft één van de ex-partners in de woning, dan kan dit leiden tot overbedeling. Dit kan gezien worden als een schenking, tenzij er duidelijke afspraken zijn gemaakt.
2. Eigenwoningforfait en hypotheekrenteaftrek: De partner die in de woning blijft, moet het eigenwoningforfait blijven opgeven en heeft recht op hypotheekrenteaftrek, mits deze partner ook hoofdelijk aansprakelijk blijft voor de hypotheek.
3. Fiscale regeling bij verkoop: Wanneer de woning wordt verkocht, valt de overwaarde onder de bijleenregeling. Dit betekent dat de overwaarde bij aankoop van een nieuwe woning moet worden geïnvesteerd om volledige hypotheekrenteaftrek te behouden.

Hoe voorkom je fiscale problemen na een scheiding?

Een scheiding is vaak ingewikkeld en het is belangrijk om zaken fiscaal goed te regelen. Met een aantal stappen kun je onaangename fiscale verrassingen zoveel mogelijk voorkomen:

1. Schakel een belastingadviseur in: Een gespecialiseerde belastingadviseur kan helpen om de financiële en fiscale gevolgen van de scheiding inzichtelijk te maken.
2. Duidelijk convenant opstellen: Zorg ervoor dat het convenant helder aangeeft waarom de vermogensverdeling afwijkt van de standaard 50%-50% regeling, en maak afspraken over alimentatie en de eigen woning expliciet.
3. Pas toeslagen en aangifte aan: Vergeet niet je toeslagen en belastingaangifte bij te werken na een scheiding. Dit voorkomt dat je achteraf te veel ontvangen toeslagen moet terugbetalen.

Hoe ziet de fiscus het?

Hier kan deze overbedeling ook worden gezien als afkoop partneralimentatie. Daar moet voorzichtig mee worden omgegaan. Indien een overbedeling (bijvoorbeeld overwaarde woonhuis) van toepassing is en de ander geen partneralimentatie ontvangt, dan kan de fiscus dit zien als afkoop. Bij de overbedeelde belast tegen het progressieve tarief en bij de onderbedeelde aftrekbaar.

Voorbeeld: Het is wel eens voorgekomen dat de belastingadviseur van de onderbedeelde partij dit bedrag heeft opgenomen als afkoop partneralimentatie. Dat is heel vervelend want de vrouw kreeg een aanslag. Duidelijkheid in het convenant is dan ook van belang! Met als uitgangspunt redelijkheid en billijkheid moet gemotiveerd worden waarom één van beide het vermogen krijgt. Bijvoorbeeld indien verkregen uit erfenis of het vermogen was al aanwezig bij aanvang van het huwelijk.

Lees meer over de gevolgen van een scheiding en belasting: belastingdienst.nl of scheiden en de eigen woning, waar op letten bij de belasting.